Ερώτηση 1:
Η κυβέρνηση της ΝΔ, με μια απλή εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας κατάργησε την εξομολόγηση που γινόταν σε αρκετά σχολεία της Ελλάδας. Η αντίδραση του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου και της Ιεράς Συνόδου ήταν χλιαρή. Δεν έκανε κανενός είδους  επίθεση στην κυβέρνηση ή στην υπουργό Παιδείας. Μήπως το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση έπρεπε να έρθει σε επικοινωνία μαζί του για το θέμα των ταυτοτήτων ;

Απάντηση:
Ούτε η Κυβέρνηση της Ν.Δ. ήλθε σε επικοινωνία με την εκκλησία– όπως είπε η ίδια η Υπουργός Παιδείας πριν εκδώσει την περί εξομολογήσεως εγκύκλιο - ούτε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ για το θέμα των ταυτοτήτων. Αυτά είναι θέματα της αποκλειστικής αρμοδιότητας του κράτους. Απλώς ο κ. Χριστόδουλος - τώρα που η «δεξιά του Κυρίου» είναι κυβέρνηση, ρίχνει καμιά φορά άσφαιρες μπαταριές για τα μάτια του κόσμου. Οι λαοσυνάξεις, οι προπηλακισμοί και οι απειλές ήταν για τους «Γκιαούρηδες του ΠΑΣΟΚ». Δυστυχώς το κακό που έχει υποστεί η Ελλαδική εκκλησία από το 1998, οπότε με μηχανορραφίες αναρριχήθηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ο προκαθήμενος, είναι πολύ μεγάλο, γιατί εκείνος και όσοι ασπάζονται τις αντιλήψεις του και ακολουθούν την τακτική του, προσπαθούν να μεταβάλλουν τα θέματα συνείδησης κάθε πολίτη - όπως οι ταυτότητες, η  εξομολόγηση, οι  αγιασμοί κ.α. - σε κρατικές υποχρεωτικές αποφάσεις.
 
Ερώτηση 2:
Από την άλλη ενώ η κυβέρνηση φαίνεται να προκαλεί μια μικρή δυσαρέσκεια του Μακαριότατου με τα βιβλία των θρησκευτικών και της ιστορίας, ένας κορυφαίος θεσμός, το Συμβούλιο της Επικρατείας προσκαλεί για πρώτη φορά στα 77 χρόνια που λειτουργεί, τον αρχιεπίσκοπο να τελέσει αγιασμό. Αν και ένα μεγάλο μέρος των Συμβούλων Επικρατείας δήλωσε την δυσαρέσκειά του, ο πρόεδρος του επέμεινε στην πρόσκληση. Ευθύνεται γι’ αυτό ο αρχιεπίσκοπος ;

Απάντηση :
Ο κορυφαίος ιστορικά θεσμός του ΣτΕ, που δημιούργησε ο Ελ. Βενιζέλος, δεν τον προσκάλεσε. Απλώς – και λυπάμαι γι’ αυτό διότι τον εκτιμούσα – ο επιλεγμένος από τη Νέα Δημοκρατία νέος Πρόεδρος του ΣτΕ, αυτός τον προσκάλεσε. Ένας οποιοσδήποτε θεσμικός λειτουργός με αίσθημα αξιοπρέπειας, εφόσον περισσότεροι από τους μισούς  Συμβούλους της Επικρατείας ζήτησαν να μην προσέλθει, δεν θα πήγαινε. Όμως ο κ. Χριστόδουλος πήγε. Ο ετσιθελισμός είναι δυστυχώς ένα γνώρισμα των ημερών και ο προκαθήμενος εκθέτει την Ελλαδική εκκλησία. Με δεξιά κυβέρνηση συμπεριφέρεται ως συγκυβερνήτης, για να φοβηθούν όσοι δεν έχουν υποκύψει. Αλλά το θέμα του Αγιασμού  στον ιστορικό χώρο της Δικαιοσύνης έχει ευρύτερη σημασία γιατί δεν έχει μόνο χαρακτήρα συμβολικό, αλλά ουσιαστικό. Με την πράξη αυτή ο κ. Χριστόδουλος και η Δεξιά δηλώνουν απροκάλυπτα την πρόθεσή τους να αλώσουν ένα οχυρό της Δημοκρατίας, που επί 77 χρόνια προστατεύει το σκοπό και την αποστολή του.  Στην Ευρώπη ο δικαστής δεν ταυτίζεται με καμία δοξασία.  Μην έχετε λοιπόν καμία αμφιβολία ότι ο κ. Χριστόδουλος αισθάνεται συνδιαχειριστής της δεξιάς εξουσίας και ότι αυτός προκάλεσε την πρόσκληση.       

Ερώτηση 3 :
Πώς ακούσατε το σχόλιο του αρχιεπισκόπου για «γελοία» επιχειρήματα «που δεν αντέχουν στην κριτική» των Συμβούλων Επικρατείας με αφορμή την πρόσκληση που του απηύθυναν. Σας προκάλεσε έκπληξη ;

Απάντηση :
Είπε κάτι πιο σημαντικό, απροκάλυπτο και αποκαλυπτικό. Αναρωτήθηκε αν «πριν 30 ή 50 χρόνια θα συνέβαινε αυτό», αποδεικνύοντας ότι δεν μπορεί να ξεχάσει το χουντικό δόγμα «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» και νοσταλγεί  τις «λαμπρές  ημέρες» του μετεμφυλιακού κράτους την ιδεολογία του οποίου, κατά τη διάρκεια της επταετίας, υπηρέτησε. Με παρόμοιες συμπεριφορές, δυστυχώς,  δίνουμε την αίσθηση στην Ευρώπη ότι  δεν είμαστε κοσμικό κράτος και ότι η δικαιοσύνη δεν απονέμεται στο όνομα του Ελληνικού λαού αλλά του Ορθόδοξου δόγματος. Στον πολιτισμένο κόσμο ο δικαστής επιβάλλεται να συμπεριφέρεται ως ανεξίθρησκος, δηλαδή να διακατέχεται από ουδετερότητα, όποιες κι αν είναι οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις.

Ερώτηση 4 :
Η υπουργός Παιδείας Μ. Γιαννάκου υπήρξε κατηγορηματική σε σχέση με το ποιος έχει την ευθύνη για την ύλη των βιβλίων των θρησκευτικών ή της ιστορίας. Θα ήθελα να σας θυμίσω ότι έπεισε την διοικούσα Εκκλησία να αποδεχτεί και τον λαϊκό συνήγορο στα εκκλησιαστικά δικαστήρια. Ο αρχιεπίσκοπος ωστόσο δεν προχώρησε ακόμη σε έντονες διαμαρτυρίες όπως έκανε στο παρελθόν. Λέτε να έχει πειστεί από τα επιχειρήματα;

Απάντηση :
Όπως όλοι γνωρίζουμε – κάτι που άλλωστε έχει αποδειχτεί από τα γεγονότα - ο κ. Χριστόδουλος και ο κ. Καραμανλής συμφώνησαν, μετά το 1998, να συμπορευτούν. Συμμάχησαν - συνωμότησαν αν προτιμάτε - και από κοινού χάραξαν την αντιπολιτευτική τακτική ενάντια στο ΠΑΣΟΚ. Έτσι ο κ. Χριστόδουλος ανέλαβε εργολαβικά  να χρίσει το ΠΑΣΟΚ αντιχριστιανικό κόμμα -  αποκαλώντας μας «Γραικύλους» - ενώ ο κ. Καραμανλής ανέλαβε την αποστολή να καλλιεργήσει την αντίληψη ότι το ΠΑΣΟΚ είναι το κόμμα της «διαπλοκής» και της «ρεμούλας». Ύστερα από δυόμισι χρόνια εξουσίας της Ν.Δ. βέβαια - και παρότι έψαξαν αρκετά - τα δικά τους παιδιά συλλαμβάνονται «κλέπτοντα οπώρας». Όσο για την κυρία Γιαννάκου, για την οποία είχαμε διαφορετική εικόνα, δυστυχώς διέψευσε τις προσδοκίες μας. Ισχύει γι’ αυτήν ο στίχος «πού’ σουνα νιότη που ’λεγες πως θα γινόμουν άλλος».

Ερώτηση 5 :
Πιστεύετε ότι η Ευρώπη μπορεί να διατηρήσει τον πλουραλισμό της αν διακηρύσσονται διχαστικές απόψεις σαν αυτές του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’ που στηρίζουν και άλλοι εκπρόσωποι των χριστιανών όπως ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών ;

Απάντηση :
Νομίζω ότι ήταν άστοχες οι δηλώσεις του Πάπα και μόλις το αντελήφθη έσπευσε να διορθώσει το λάθος του. Ήταν όμως αργά. Ο ακρογωνιαίος λίθος της Ευρωπαϊκής Ένωσης  είναι το κοσμικό κράτος (L’ état laïque) και ο σεβασμός  μέσα από τη συνεργασία και το διάλογο διαφορετικών πολιτισμικών θεωριών. Σοβινιστικά κηρύγματα, ξενοφοβικές πρακτικές και σταυροφορικές κραυγές δεν έχουν θέση στην Ευρώπη του εικοστού πρώτου αιώνα. Όμως πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας εμείς οι Έλληνες πώς δρουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τα άλλα Ορθόδοξα Πατριαρχεία στη Μέση Ανατολή που σέβονται και υποστηρίζουν τον διαπολιτισμικό διάλογο, διατυπώνουν λόγο καταλαγής και αγνοούν τα τείχη του μίσους. Αυτός είναι ο δρόμος. Αυτή είναι η αποστολή των Χριστιανικών εκκλησιών και δογμάτων. Κανείς άνθρωπος στην υφήλιο δεν επιθυμεί να βιώσει ένα θρησκευτικό πόλεμο. Αυτού του είδους οι πόλεμοι, ιστορικά, υπήρξαν οι πλέον σκληροί. Δυστυχώς και η ελλαδική εκκλησία στις μέρες μας – όπως τουλάχιστον την εκφράζει ο αρχιεπίσκοπος – παρεκκλίνοντας από την πάγια αρχή της Ορθοδοξίας να προωθεί το διάλογο και την ειρηνική συνύπαρξη πολιτισμών και θρησκειών, υιοθετεί συχνά διχαστικές αντιλήψεις που απορρέουν από τις ακραίες θέσεις που διατυπώνει συστηματικά και από το φανατισμό που καλλιεργεί, κατά καιρούς.

Ερώτηση 6 :
Εάν ακολουθήσουμε τα συνθήματα του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’ και όσων κάνουν την ουρά του, για θρησκευτικά ζητήματα οδηγούμαστε σε κοινωνίες που δεν θα έχουν το στοιχείο της ανοχής. Θα γίνονται συνεχώς οπισθοδρομικές. Υπάρχει αντίδοτο στα διχαστικά κελεύσματα ;

Απάντηση :
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα θρησκευτικά δόγματα, ιστορικά, είχαν συντηρητικό προσανατολισμό, με πολλές όμως εξαιρέσεις, όπως η προοδευτική καθολική εκκλησία στην Λατινική Αμερική. Εκεί, όπου τα κράτη και οι πολιτειακές αρχές πορεύθηκαν συντηρητικά τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα. Ας μη λησμονούμε ότι τα έργα και οι ημέρες του μεσαίωνα ήταν και αποτέλεσμα της ταύτισης της κοσμικής με τη θρησκευτική εξουσία. Αυτό γίνεται όταν ταυτίζονται διακριτές εξουσίες όπως, για παράδειγμα, στα νεώτερα χρόνια ο υπαρκτός σοσιαλισμός ταύτισε  το κόμμα με το κράτος  και απέτυχε οικτρά αν όχι τραγικά. Δεν υπάρχει άλλη προοπτική συνύπαρξης πέρα από την ανάπτυξη του διαπολιτισμικού και διαθρησκευτικού διαλόγου και σ΄ αυτό πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι υπάρχουσες - έστω μεμονωμένες - προοδευτικές τάσεις στις χριστιανικές εκκλησίες προσπαθούν για το καλύτερο.  Η σημερινή ηγεσία της Ελλαδικής εκκλησίας δυστυχώς βρίσκεται ακόμα «στα κεραμίδια». Αναπολεί την εποχή όπου η εκκλησία υπήρξε  υποχείριο και, σε κάποιες περιπτώσεις συνδιαχειριστής της κοσμικής εξουσίας και εκφράζει οπισθοδρομικές θέσεις, ωσάν να μην υπήρξε ποτέ ο διαφωτισμός. Γι’ αυτό η Βουλή των Ελλήνων στην επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος πρέπει να τολμήσει και να προχωρήσει στον πλήρη διαχωρισμό των σχέσεων κράτους – εκκλησίας. Οι συνθήκες στο λαό είναι ώριμες όσο ποτέ.